Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
1798 tarihinden itibaren Arnavutköy topraklarında yetiştirilen ve tat, koku ile görünüş özellikleri bakımından
Osmanlı sarayınca benimsenen çilek, Osmanlı çeşidi çileğin doğmasına neden olmuştur. Osmanlı çeşidi çilek, 1866-
1898 yıllarında Ereglü Maadin Nazırı ve Ereglü Kaymakamı Dilaver Paşa’nın girişimleri sonucu, Karadeniz
Ereğli’de de yetiştirilmeye başlanmıştır. İlçede 1960’lı yıllara kadar verimli bir biçimde üretilen Karadeniz Ereğli
Osmanlı Çileği, kaybolmaya yüz tuttuğu bir süreçte, 1994’te yerel yönetimin girişimleri ile yeniden üretilmeye
başlamıştır. 1994 yılından itibaren her yıl Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği Kültür Festivali düzenlenmektedir.
Bölgedeki tarımsal nüfusun varlığı ve gıda sanayi tesislerinin mevcudiyeti, çileğin sahaya özgü özelliklerinin
korunarak sürdürülebilir tarımının yapılabilmesini sağlamıştır.
Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği kumlu-tınlı geçirgen, organik maddeler yönünden zengin ve dinlenmiş
topraklarda ve meyilli arazilerde yetişir. Karedeniz Ereğli Osmanlı Çileği, Osmanlı çeşidi çilekten elde edilir.
Kuvvetli gelişen ve yayvan büyüyen bir bitkiye sahiptir. Yaprakları kalın etli, üst yüzeyi koyu yeşil, alt kısmı doğal
olarak yayılım gösterir. Yaprak sapı kalın ve tüylüdür. Erkek kısırlığı mevcut olup üretimde yerel çeşitler (Ereğli
kara çilek veya Ereğli tüylü çileği) % 10 oranında tozlayıcı olarak kullanılır. Olgun meyvelerin güneş gören tarafı
açık pembe veya pembe, diğer kısımları krem rengindedir. Şekli genellikle basık küre veya yuvarlaktır. Meyveleri
küçük veya orta iriliktedir. Meyve ağırlıkları 4,36 ile 7,17 g aralığındadır. Çekirdekleri kırmızı renkte ve meyve
etine gömülü durumdadır. Meyvesinin ortasında çok küçük boşluğu olan Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileğinin, eti
beyaz ve çok açık krem renkte olup sulu, tatlı, kuvvetli kokuludur. Suda çözünür kuru madde içeriği aylara göre
değişim göstermekle birlikte, %10,9 ile %10,64 arasındadır. Çileğe aroma veren ester bileşiklerin oranı ticari amaçlı
üretilen diğer çileklere kıyasla yüksektir.
Şekil 1: Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği
Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileğine hoş koku ve aroma vererek ayırt edici özellikler kazandıran ve HS-SPME
tekniği ile elde edilen bileşiklere aşağıdaki tabloda yer verilmiştir.
Tablo 1: Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği Aroma Bileşikleri
Aroma Bileşiği Miktar (Tüm aroma
bileşikleri içerisinde –
ortalama)
Etilheksanoat %5,44
Metilheksanoat %7,51
Metilbütanoat %7,50
Asetikasitil ester %7,51
E-2-heksenal %10,86
Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği geç mevsim çileği olup hasat devresi uzundur. Verimi az olmasına karşın
mevsiminde sofralık olarak tüketildiği gibi, kurutularak da kullanılır. Belirgin aroması sebebiyle meyvesi reçel,
marmelat, meyve suyu, alkollü ve alkolsüz içecek üretiminde kullanıma uygundur.
Üretim Metodu:
Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği, güneye bakan, sert poyraz rüzgârlarına kapalı meyilli arazilerde kumlutınlı geçirgen, organik maddeler yönünden zengin ve dinlenmiş topraklarda yetiştirilir. Ekim-kasım aylarında dikilen
fideler mayıs – haziran aylarında ilk meyvelerini verir. Birinci yılda verim oldukça düşüktür. Tam verim ikinci yılda
gerçekleşir. Bahçenin verimli ömrü üç yıldır, üç yılın sonunda bahçenin yeri değiştirilir. Bu değişim
gerçekleştirilirken, toprak yorgunluğu ve toprak kökenli hastalıklar sebebiyle verimin olumsuz yönde etkilenmemesi
amacıyla yeni kurulacak bahçeye, bir önceki yıl domates, biber, patlıcan gibi bitkilerin ekilmemiş olmasına dikkat
edilir. Bu alanlara 2-3 yıl dinlendirildikten sonra Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği bahçesi kurulabilir.
Açık alanda yapılan üretimde yılda üç kez mart, temmuz ve kasım aylarında yabancı otla mücadele için çapa
yapılır ve gereksiz stolonlar temizlenir. Bölge arazi yapısının sulamaya elverişli olamaması ve kaynak sularının
yetersizliği sebebiyle büyüme döneminde sık sulama yapılamamakla birlikte dikimden sonra mutlaka can suyu
verilir. Bu nedenle de bahçe kurulumu genellikle sonbahar yağmurlarından faydalanabilmek için ekim-kasım
aylarında gerçekleştirilir. Üretimde yalnızca yanmış çiftlik gübresi kullanılır ve herhangi bir zirai ilaç kullanılmaz.
Haziran ayında başlayıp Kasım ayına kadar devam eden süreçte anaçlardan çıkan stolonlardan yeni fideler
elde edilir. Fidelerin sökümü Kasım ayında yapılır. Bir kök anaçtan, 20 adede kadar sağlıklı fide almak mümkündür.
Temmuz – ağustos aylarında derin sürüm yapılarak hazırlanan toprak, ekim ve kasım aylarında dekar başına 1,5-2
ton olacak şekilde yanmış çiftlik gübresi atılarak tekrar sürülür ve dikime hazır hale getirilir. Elde edilen fideler 20-
25 cm aralıklarla hazırlanmış toprağa dikilir. Dekara yaklaşık 5500-6000 adet fide dikilir. Karadeniz Ereğli Osmanlı
Çileğinin erkek kısır olması sebebiyle, Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği fidelerinin arasına %10 oranında bölgenin
yerli çilek çeşitlerinin fideleri (Ereğli kara çilek veya Ereğli tüylü çileği) tozlayıcı olarak dikilir.
Hasat dönemi, iklim şartlarına göre mayıs ayı içerisinde başlar ve 30-35 gün devam eder. Sofralık olarak
pazara sunulacak olan meyveler nazik bir yapıya sahip olduğundan çıplak elle, sağ el başparmak ve işaret parmağı
arasına alınarak tırnak ile meyve sapı kopartılarak, yörede tıngıl adı verilen 1 veya 1,5 kg’lık ahşaptan örülmüş
küçük sepetlerin içine toplanır. Hasat işlemi, sabah erken saatlerde veya akşam saatlerinde yapılır. Sıcaklığın yüksek
olması sebebiyle hasat için uygun olmadığından, saat 10 ile 16 saatleri arasında çilekler toplanmaz.
Sofralık olarak değerlendirilecek Karadeniz Ereğli Osmanlı Çilekleri, hasattan sonra 15-20 saat içerisinde
tüketilebilecek şekilde piyasaya arz edilmelidir. Gıda sanayinde hammadde olarak kullanılacak olanlar ise soğuk
hava depolarında +4 °C’de bir hafta boyunca, 1 kg’lık şeffaf meyve ambalajları içinde, 10 kg’lık kasalara dizilerek
saklanabilir.
Denetleme:
Denetimler; Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileğini Yaygınlaştırma ve Üreticileri Koruma Derneğinin
koordinasyonunda ve Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileğini Yaygınlaştırma ve Üreticileri Koruma Derneği, Karadeniz
Ereğli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü, Karadeniz Ereğli Ziraat Odası, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi
Turizm İşletmeciliği Bölümü, Karadeniz Ereğli Belediyesi, Karadeniz Ereğli Muhtarlar Derneği ile Karadeniz Ereğli
Esnaf ve Sanatkârlar Odasından konuda uzman birer kişinin katılımıyla oluşturulacak en az 7 kişilik denetim mercii
tarafından yerine getirilir.
Denetimler; birincisi hasat dönemine denk gelen mayıs-haziran aylarında, ikincisi ise bahçe tesisi dönemine
denk gelen ekim-kasım aylarında olmak üzere yılda iki kez düzenli olarak, ayrıca şikâyet veya gerekli görülmesi
durumunda ise her zaman yapılır. Birinci denetimde; üretimde kullanılan anaç ve tozlayıcılar ile bahçe tesisinin
tescile uygunluğu kontrol edilir. İkinci denetimde ise hasat koşullarının uygunluğu ile meyvelerin renk, tat ve koku
özellikleri kontrol edilir. Ürünün toplandığı bahçe ve toplandığı tarih, ürünün ambalajlandığı tarih, saklama koşulları
ve piyasaya arz süresi evrak üzerinden kontrol edilir. Şikayet veya gerekli görülmesi durumunda Karadeniz Ereğli
Osmanlı Çileğine hoş koku ve aroma vererek ayırt edici özellikler kazandıran aroma bileşiklerinin kontrolleri
yapılabilir. Karadeniz Ereğli Osmanlı Çileği ibaresinin ve menşe adı ambleminin kullanımının uygunluğu
denetlenir.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren,
hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür