Velimeşe Bozası

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Tarihçesinde Çorlu ilçesinin Velimeşe Beldesinde üretilen Velimeşe Bozası, Edirne-İstanbul arasında işleyen
trenlerde seyyar olarak satılmaya başlamasıyla, bu tren hattını kullanan yolcuların ilgisini çekmeye başlamıştır.
Velimeşe Bozasına giderek artan talep karşısında, zamanla Ergene ve Çorlu ilçelerinde yaygın üretimi başlamış tır.
Velimeşe Bozası, 1960’lı yıllardan günümüze kadar alışıla gelmiş adıyla Velimeşe Bozası olarak bilinir olmuş ve
belirtilen coğrafi sınır ile Velimeşe Bozası arasında ün bağı oluşmuştur.
Velimeşe Bozası; yabancı maddelerden temizlenmiş darı, mısır ve buğday tahıllarının kırması veya
unlarından biri veya birkaçına içme suyu katılarak pişirilmesi ve beyaz şeker ilave edilerek tekniğine uygun olarak
fermantasyona tabi tutulması ile hazırlanan tahıl bazlı fermente bir üründür. Ürün koyu kıvamlı, açık sarı renkli,
tatlı-ekşimsi tada ve asidik kokuya sahiptir. Fermente bir ürün olmasından dolayı ürünün mikroflorasını daha çok
laktik asit bakterileri ve mayalar oluşturur.
Velimeşe bozasında kullanılan ana bileşenler darı ve mısırdır. Velimeşe Bozasında bu iki ürün haricinde
gerektiğinde ortalama %5 oranında buğday unu kullanılır. Velimeşe Bozası, ana bileşenleri öğütüldükten sonra
belirli oranda karıştırılarak ısıl işleme tabi tutulur. Soğutulup süzülür ve daha sonra belirli oranda şeker ilavesiyle
fermantasyona tabi tutularak ürün içerisinde kalan ısıl işleme dayanıklı laktik asit bakterileri ve mayalar tarafından
fermente edilerek bölgesine özgü bir ürüne dönüştürülür.
Velimeşe Bozası üretiminde gıda katkı maddeleri, aroma veya aroma verici gıda bileşenleri kullanılmaz.
Bunun nedeni doğal olarak fermantasyonla birlikte içerisinde çeşitli laktik asit bakterileri ve mayalar bulunur.
Velimeşe Bozasından izole edilen bazı bakteriler probiyotik özellik gösterir. Bu bakterilere örnek olarak
Lactococcus lactis, Lactobacillus plantarum, Lactobacillus paracasei, Leuconostoc citreum, Lactobacillus brevis
verilebilir. Bu bakteriler ürettikleri çeşitli antimikrobiyal bileşikler (bakteriyosinler) ile florada istenmeyen
bakterilerin gelişimini sınırlandırır.
Üretim Metodu:
Velimeşe Bozası, Türk Gıda Kodeksi mevzuatı ve TS 9778-Boza Standardına uygun olarak üretilir ve son
tüketiciye arz edilir.
Velimeşe Bozası üretiminde ana bileşen olarak kullanılan kara darı ve mısır için genellikle Edirne ilinin
Uzunköprü ve Keşan ilçelerinde yetiştirilen kara darı ve mısır tercih edilir.
Bileşen Listesi (Aşağıda verilen miktarlar ortalama olarak verilmiştir.):
– Darı (irmik iriliğinde öğütülmüş darı % 25 oranında),
– Mısır (irmik iriliğinde öğütülmüş mısır ve/veya mısır unu % 70 oranında),
– Buğday unu (gerektiğinde % 5 oranında),
– Üretim miktarlarına bağlı olarak yeteri kadar su,
– Ham boza haline dönüşen karışıma toplam kütlesinin ortalama % 20’si kadar beyaz toz şeker.
Üretim Aşamaları:
Karıştırma ve Islatma: Darı, mısır ve gerektiğinde buğday unu yukarıdaki bileşen listesinde verilen oranlarda
karıştırılır. Karışım miktarlarının ortalama iki katı kadar yaklaşık 30oC’deki su ile ıslatılır. Islatılan karışım bir gece
bekletilir.
Kaynatma: Elde edilen karışım hacim olarak yaklaşık 5 katı kadar suyla sürekli karıştırılarak ortalama 2 saat
süreyle kaynatılır.
Soğutma ve Süzme: Elde edilen boza lapası kaynatmadan sonra soğumaya bırakılır. Soğutma sonrasında ham
boza sürekli karıştırılarak 2,5 katı kadar suyla karıştırılarak seyreltilir. Süzülerek böylelikle şekersiz ham boza elde
edilir. Süzme sonrasında kalan katı kısım ise ayrılır.
Şeker İlavesi: Süzülen ham boza yaklaşık olarak 30oC sıcaklıktan 11oC’ye kadar karıştırılarak soğutulur. Elde
edilen ham bozaya toplam kütlesinin ortalama % 20’si oranında beyaz toz şeker ilave edilir.
Fermantasyon: Üretimde bir önceki üretilen bozadan ilave veya starter kültür ilavesi yapılmaz. Fermantasyon
işlemi için ortalama 25°C’de 24 saat süre tavsiye edilir.
Depolama ve Muhafaza Koşulları: Velimeşe Bozası gıda ile temasa uygun ambalajlara konulur. İlgili
mevzuata uygun etiket bilgileri ile tüketiciye arz edilir. Ürün ambalajlama/dolum noktasından tüketiciye
ulaştırılıncaya kadar tüm aşamalarında temiz ve kuru yerlerde kokulardan ari biçimde, doğrudan güneş ışığına maruz
Bileşenler
Karıştırma
Islatma
Kaynatma
Soğutma
Dinlendirme
Süzme ve Şeker
İlavesi
Fermantasyon
Dinlendirme
Ambalajlama
kalmayacak şekilde ve serin ortamlarda depolanır ve muhafaza edilir. Ürünün raf ömrü olarak; üretim tarihinden
itibaren 10 güne kadar tavsiye edilen tüketim tarihi veya son tüketim tarihi verilir.
Servis: Genellikle soğuk kış günlerinde tüketilen Velimeşe Bozası servis edilirken tercihe bağlı olarak
üzerine leblebi, fındık içi veya tarçın ilave edilir (Şekil-2).
Şekil-2. Velimeşe Bozası ürün görseli
Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:
Ürün hazırlamada kullanılan bileşenler ve üretim metodu bakımından farklılaşan Velimeşe Bozasının üretimi
ustalık becerisi gerektirir. Bu sebeple üretildiği coğrafi sınırla ün bağı bulunan Velimeşe Bozasının tüm üretim
aşamaları, belirtilen coğrafi sınırda gerçekleşmelidir.
Denetleme:
Denetimler; Ergene Kaymakamlığı ve Ergene Belediyesi koordinatörlüğünde; Ergene İlçe Tarım ve Orman
Müdürlüğü, Çorlu Ticaret ve Sanayi Odası, Ergene Belediyesi ve Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Gıda
Mühendisliği Bölümünden birer üyenin katılımıyla en az 3 kişiden oluşan denetim mercii tarafından gerçekleştirilir.
Denetim yılda en az bir kere yapılır. Şikâyet üzerine veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapılabilir.
Yapılan denetimler; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca raporlanarak her yıl düzenli olarak Ergene
Kaymakamlığı ve Ergene Belediyesi tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.
Denetim mercii, Velimeşe Bozası coğrafi işareti kullanım biçiminin uygunluğunu, üretimde kullanılan
bileşen listesi, ürünün depolama ve muhafaza koşullarının uygunluğu ile “Üretim Metodu” bölümünde belirtilen
hususlara uygun üretim yapılıp yapılmadığını denetler. Denetim esnasında tespit edilen uygunsuzluklar ile alınması
gerekli tedbirler denetlenen ilgili kişi, kurum veya kuruluşa bildirilir.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren,
hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.