Aydıntepe Şeker Fasulyesi

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Aydıntepe Şeker Fasulyesi, Bayburt ili Aydıntepe ilçesinin yukarıda belirtilen coğrafi sınırlarında yetiştirilen
ve Phaseolus vulgaris L. türünde bölgeyle özdeşleşmiş yerel bir genotipten elde edilen kuru fasulyedir. Coğrafi
sınırda uzun yıllardır yetiştirilen Aydıntepe Şeker Fasulyesi 15 dakika gibi kısa bir sürede pişme özelliğine sahip bir
üründür.
Aydıntepe ilçesinin rakımı 1450-1650 m arasında değişir. İlçede kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar kurak ve
sıcak geçer. 2750 m yüksekliğe sahip Soğanlı Dağları’nın kuzey yamaçlarında ise Karadeniz ikliminin etkisi görülür.
Killi, tınlı, hafif alkali, tuzsuz ve potasyum bakımından yüksek toprak yapısına sahiptir. Etrafı dağlarla çevrili ova
içi çok sayıda dere ve akarsuların olduğu ve mikro klima özelliğe sahip bir bölgedir. Geleneksel tarım teknikleri
kullanılan, mekanizasyonun ve kimyasal girdinin az olduğu bölgede yetiştiricilik yapan çiftçilerin kendi
yetiştirdikleri ürünlerden elde ettiği tohumları, bir sonraki yıl kullanmaları gelenekselleşmiştir. Coğrafi sınırın bu
özellikleri, bölgede çok uzun zamandır yetiştirilen fasulyeye genotipik ve fenotipik özellikler kazandırmıştır.
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin yetiştiriciliği zirai mücadele ilacı ve suni gübre kullanılmadan yapılır. Yöreye özgü
toprak verimliliği, iklim şartları ve gelenekselleşmiş tarım teknikleri Aydıntepe Şeker Fasulyesine ayırt edici
özelliklerini kazandırmış ve ürünün aspartik asit miktarının 2279-2331 mg/100 g, glutamik asit miktarının ise 3065-
3123 mg/100 g olmasını sağlamıştır.
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin diğer özellikleri aşağıdaki gibidir.
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin Fiziksel Özellikleri
Özellik Değer
Büyüme tipi Bodur
Bitki renklenmesi Yeşil
Orta yaprakçık şekli Üçgen
Bitki tüylenme durumu Tüylü
Yaprak rengi Yeşil
Yaprak ayası kalınlığı Orta
Çiçek rengi Menekşe
Olgunlaşmamış bakla renklenmesi Renksiz
Bakla şekli Düz
Bakla rengi Alaca pembe
Bakla duvarı kalınlığı Orta
Tohum şekli Yumurta, hafif böbrek
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin Morfolojik Özellikleri
Özellik Değer
Bitki boyu (cm) 35-55
İlk bakla yüksekliği (cm) 8-14
Terminal yaprakçık uzunluğu(mm) 53-63
Terminal yaprakçık genişliği (mm) 36-64
Bakla boyu (cm) 8-14
Bakla genişliği (cm) 1,2-1-85
Tohum uzunluğu (mm) 5-12
Tohum genişliği (mm) 5-10
Her bakladaki lokus sayısı (adet) 3-8
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin Besin Değerleri (100 g için)
Özellik Değer
Enerji (kcal) 297-298
Protein (g) 22,13-22,38
Karbonhidrat (g) 34,17-35,08
Lif, toplam diyet (g) 26,06-26,62
Sakkaroz (g) 4,59-4,69
Demir (mg) 5,2-5,8
Fosfor (mg) 497,5-515,3
Kalsiyum (mg) 157,2-173,2
Magnezyum (mg) 157,9-165,3
Potasyum (mg) 1390-1405
Aspartik asit (mg) 2279-2331
Glutamik asit (mg) 3065-3123
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin Kalite Özellikleri (100 adet için)
Özellik Değer
Kuru ağırlık (g) 58,40-58,80
Yaş ağırlık (g) 121,22-123,10
Su alma kapasitesi (g/tane) 0,65-0,68
Su alma indeksi (%) 1,11-1,23
Kuru hacim (ml) 101-103
Yaş hacim (ml) 199-200
Şişme kapasitesi (ml/tane) 98,46-98,73
Şişme indeksi (%) 1,94-1,98
Üretim Metodu:
Toprak Hazırlığı
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin yetiştirildiği araziler, killi-tınlı toprak yapısında olduklarından kolay işlenip
tava gelirler. Nisan ayı içinde toprak sürülerek keseksiz ve ufalanmış hale getirilerek iyi bir tohum yatağı hazırlanır.
Sulama suyunun tarlada rahat şekilde dağıtılabilmesi, tarlanın iyi bir şekilde tesviye edilmesine bağlıdır. Bu amaçla
ilkbaharda ekim öncesi tohum yatağı hazırlığı ve yabancı ot kontrolü için yapılacak toprak işlemelerde toprağı alt
üst etmeyen ve 8-12 cm derinlikte alttan işleyen dipkazan ya da kazayağı gibi aletler kullanılır. Daha sonra toprak
tesviyesi ve varsa kesekleri parçalamak amacıyla diskaro ya da freze gibi aletler kullanılır.
Ekim Zamanı
Coğrafi sınırda fasulye ekimi el ile serpme şeklindedir. Ekimler nisan ayının son haftasında başlar ve mayıs
ayının son haftasına kadar kademeli olarak sürer.
Gübreleme
Aydıntepe Şeker Fasulyesinin yetiştiriciliğinde yalnızca çiftlik gübresi kullanılır. Ekimden önce dekara
ortalama 2-3 ton yanmış ahır gübresi uygulanır.
Bakım
Toprak bakım işlerinin temelini çapalama ve yabancı ot kontrolü oluşturur. İlk çapalama, ekim sonrası sulama
yapılmışsa veya yağmur yağmışsa toprak yüzeyinde oluşan kaymak denilen sert tabakanın kırılarak çimlenen
tohumların çıkmasını sağlamak amacıyla yapılır. İlk çapalamadan sonra bitkilerin dallanma devresinde ve çiçek
açmadan önce ikinci çapa yapılır. Çiçeklenme döneminde çapalama işlemi bitirilir. Bitkiler ilk çiçeklerini açıncaya
kadar yabancı ot mücadelesi yapılır.
Sulama
Taze fasulye bitkisinin ekimden hasadına kadar 300-450 mm suya ihtiyacı vardır. Bölgede bu su ihtiyacı
sulama suyu ile giderilir. Sulama zamanları fidelerde üç asıl yaprağın göründüğü sırada, çiçeklenmeden önce, meyve
tutumundan 10 gün sonra ve hasattan 1 ay önceki devrede yapılır.
Hasat Ve Harman
Bitkilerde baklaların kuruyarak sarardığı ve tohumların normal şekil ve rengini kazandığı ağustos ayının
ikinci yarısından itibaren hasat başlar ve eylül ayı sonuna kadar devam eder. Hasat, bitkilerin üzerinde bulunan
kurumuş baklaların elle toplanması şeklinde, günün serin ve özellikle sabah saatlerinde yapılır. Hasadı yapılan
kurumuş baklalar harmanda muhtelif sergi malzemeleri üzerinde güneş altında 1-2 gün kurutulur. Kurutulan
baklaların taneleri, elle veya el yapımı harman makinelerinden geçirilerek ayrılır. Elde edilen taneler, harman
yerinde ve güneş altında 3-4 gün daha kurutulduktan jüt çuvallarda muhafaza edilir. Gelecek yılın tohumlukları da
bu aşamada ayrılır.
Denetleme:
Denetimler Bayburt Üniversitesinin koordinatörlüğünde; Bayburt Üniversitesi, Bayburt İl Tarım ve Orman
Müdürlüğü ile Aydıntepe Ziraat Odasından birer, Aydıntepe İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğünden ise 2 olmak üzere
ürün konusunda uzman en az 5 kişiden oluşan denetim mercii tarafından yapılır. Denetimler yılda 3 defa, ihtiyaç
duyulduğunda ve şikâyet halinde ise her zaman yapılır.
Denetim dönemleri ve denetimlerle ilgili bilgiler aşağıda yer almaktadır.
1. Tohum ekim döneminde denetleme: Nisan ayının son haftasından mayıs ayının son haftasına kadar
yapılabilir. Bu denetlemede ekim yeri, tohumluk özellikleri, toprak hazırlığı, toprakta kimyasal yapı vb. özellikler
denetlenir.
2. Bitki yetiştirme döneminde denetleme: Mayıs ayının son haftasından ekim ayının son haftasına kadar
yapılabilir. Bu denetlemede bitkilerin morfolojik özellikleri (bitki boyu, yaprak tipi, çiçek rengi, bakla rengi, bitkide
bakla sayısı, bakla eni, bakla boyu, baklada tane sayısı) denetlenir.
3. Hasat ve pazarlama döneminde denetleme: Eylül, ekim ve kasım aylarında yapılabilir. Bu denetlemede
nihai ürün olan Aydıntepe Şeker Fasulyesinin fiziksel (tohum şekli, tohum rengi, tohum uzunluğu ve eni) kalite
(ham protein miktarı, amino asit kompozisyonu, kuru hacim, yaş hacim, su alma indeksi, şişme indeksi, pişme süresi
ve morfolojik (bitki boyu, bakla boyu, bakla rengi, çiçek rengi) özellikleri ile Aydıntepe Şeker Fasulyesi ibaresinin,
logosunun ve menşe adı ambleminin kullanımının uygunluğu denetlenir.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren
hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.