Bilecik Şerbetçiotu

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Bilecik Şerbetçiotu; Bilecik ilinde yetiştirilen Humulus lupulus türünde, çok yıllık ve tırmanıcı bitkilerden
elde edilen yaş kozalakların kurutma işlemine tabi tutularak pelet veya balya haline getirilmesiyle elde edilir.
Temmuz – eylül ayları arasında yeşilimsi beyaz renkte strobil özellikte çiçekler açan bu bitkiler, 7,5 m yüksekliğe
kadar uzayabilir. Bitkilerin gövdeleri ince, tırmanıcı, sarılıcı ve üzeri sert tüylerle örtülü olup yaprakları karşılıklı,
uzun saplı ve yürek şeklindedir. Bitkiler iki evcikli olup dişi çiçekler bir bitkide, erkek çiçekler ise ayrı bir bitkide
bulunur. Yaz bir toz tabakasıyla kaplıdır. Bira yapımında lupilini oluşturan reçineler acılık ile muhafaza özellikleri,
yağlar ise aroma özelliği sağlar. Bununla birlikte Bilecik Şerbetçiotu tıbbi amaçlı olarak da kullanılır.
Bilecik ilinin 4 farklı coğrafi bölgede toprağı bulunmakta olup iklim yapısı; Marmara Bölgesi ile İç Anadolu
Bölgesi iklimlerinin karışımı şeklindedir. Geçit tipi olarak adlandırılan bu iklim yapısı Bilecik ilinde yazların sıcak
ve kurak, kışların ise soğuk ve yağışlı geçmesine sebep olur. Bilecik ili, geçit iklimi ile mikro klima özellikleri
nedeniyle kendine has özelliklere sahip şerbetçiotu yetişmesine imkân sağlar.
Üretim Metodu:
Bilecik Şerbetçiotunun elde edildiği bitkilerin toprak üstü aksamı tek yılık, kök sistemi çok yıllıktır. 3. yıldan
itibaren ekonomik verime başlayan bitkilerin 10 yıl verim ömrü vardır. Bitkiler, ilk bahçe tesisinde veya 10 yıllık
periyotlarda, kök sürgünlerinden alınan çeliklerle (pençe) çoğaltılır. Çelikler, 3 – 6 yaşındaki bitkilerin ilkbahar
budaması sırasında alınmalı, üzerinde 2 – 3 göz bulundurmalı ve 9 – 12 cm uzunluk ile ve 1,5 – 2 cm kalınlığa sahip
olmalıdır. Çelikler dikimin yapılacağı sonbahara kadar plastik torbalar içerisinde 4 – 6 derece sıcaklıkta muhafaza
edilir.
Bitkilerin yetiştirilmesi için öncelikle sonbaharda derin bir şekilde toprak işlemesi yapılarak, toprak dikime
hazır hale getirilir. Bitkiler sarılıcı olduğu için bitkilerin tutunacağı destek sistemi kurulur. Yüksekliği 7 – 8 m ve
aralıkları enine 6 – 9 m ile boyuna 7 – 8 m olacak şekilde ağaç, demir veya beton direkler dikilir. Dikilen direklerin
üzeri kafes sistemi oluşturacak şekilde 4 – 6 mm’lik çelik halatlarla birbirine bağlanır. Oluşturulan sistemin altına
gelecek şekilde 3 – 3,5 m sıra arası ve 1,4 – 1,5 m sıra üzeri mesafelerde dikim çukurları oluşturulur. Dikim çukurları
60 – 70 cm civarında çapında ve 60 – 70 cm yükseklikte olmalıdır.
Direkler arasına gerili çelik halatlar üzerinden bitki sıra aralıklarına paralel olacak şekilde tel çekilir ve bu
tellerden dikim çukurlarına gelecek şekilde ip indirilir. Çelikler, dikim için açılan çukurlara 1 – 2 gözü dışarıda
kalacak şekilde 2 – 4 adet dikilir. Çelikler dikildikten sonra, köklerin toprakla temasının sağlanması için, çukurlardan
çıkan nemli toprakla çeliklerin etrafı kapatılarak bastırılır. Dikim sonrası yağmur sularının göllenip sürgünlere zarar
vermemesi için üst kısım hafif kubbe yapılır.
Dikilen çelikler 15 – 20 gün sonra sürmeye başlar. Bu sürgünlerden sadece 3 tanesinin büyümesine izin
verilerek diğerleri kesilir ve seçilen sürgünler iplere sardırılır. Bitkiler, dikimi takiben ilk yıl %10 – 15, ikinci yıl %
40 – 45, üçüncü yıldan itibaren ise % 100 verim değerine ulaşır.
Bilecik Şerbetçiotu yetiştiriciliğinde yeterli yağışın olmadığı durumlarda, bitkinin ihtiyacına göre sulama
yapılır. Bilecik Şerbetçiotu bir yetiştirme sezonunda en az 3 – 4 defa sulanmalıdır. Sulamada bitkinin çiçeklenme ve
hasat dönemi arasında susuz kalmamasına dikkat edilir.
Şerbetçiotunun kök gövde kısmının toprak altında bulunması ve toprak üstü gövdenin 5 ay gibi kısa bir sürede
hızlı bir şekilde büyüyerek mahsul vermesi sebebiyle, gübre ihtiyacı diğer bitkilere göre daha fazladır. Zamanında
ve istenilen miktarda gübre verilmediği takdirde, bitki gelişiminde ve üretimde verim düşüklüğü görülür. Bu sebeple
sulama durumu, toprak yapısı dikkate alınarak, gübre çeşit ve miktarı belirlenmelidir.
Dikim sonrası yaz boyunca yabancı otlara karşı çapalama; sonbahar ve ilkbaharda boğaz doldurma amacıyla
sıra üzerleri kazılarak boğaz doldurması; her sulamadan sonra oluşan kaymak tabakasını kırmak ve yabancı otları
yok etmek için çapalama yapılır.
Sonbaharda kuruyan sürgünler toprak yüzeyinden 20 cm yukarıdan kesilerek atılır. Kışın ardından ilkbaharda
toprak altı kısmından toprak üstüne tekrar sürgünler çıkar. Her yıl toprak yüzeyine çıkan yeni sağlıklı filizlerden 2 –
3 adedi 40 – 50 cm boya ulaştıklarında kafes sisteminden sarkıtılan iplere bağlanarak diğerleri kesilir. Mayıs haziran
ve temmuz aylarında genel bakım işlemleri yapılırken de sürgünler sık sık kontrol edilerek ana sürgünlerin dışındaki
filizler koparılıp temizlenir. Çiçeklenmeden iki hafta önce sürgünlerin tepesi kırılır.
Bilecik Şerbetçiotunda hasat zamanının belirlenmesi kozalak kalitesi bakımından oldukça önemlidir. Çünkü
kaliteli bir ürün alabilmek için kozalardaki lupulin maddesinin en fazla olduğu zamanda toplanması gerekir. Bilecik
Şerbetçiotunda en önemli hasat kriterleri aşağıda yer almakta olup bitkide bu kriterler görülmeden önce yapılacak
hasatta kozalak kalitesi düşük olur.
 Yeşil kozalak renginin sarı veya altın sarısı renge dönmesi,
 Kozalaktaki muhafaza yapraklarının çok yumuşak ve nemli olması,
 Bitkinin kendine has bir koku vermeye başlaması.
Bilecik Şerbetçiotu genellikle temmuz sonu – ağustos başında hasat olgunluğuna ulaşır ve hasat eylül ayına
kadar devam eder. Kozalakların rengi koyulaştığından hasat yağmurlu havalarda yapılmamalıdır. Sürgünler toprak
hizasından kesilerek başka bir alana taşınır, taşınan alanda kozalaklar toplanır. Toplanan kozalaklar toprak ve
saplarından ayrılarak sepetlere doldurulur ve kurutma yerlerine taşınır.
Hasat edilen kozalakların bozulmadan muhafaza edilebilmesi ve acı reçinelerle uçucu yağların okside ve
polimerize olmamaları için, kozalakların hızla kurutularak içeriklerinde % 65 oranında bulunan su miktarlarının
yaklaşık % 10 seviyesine düşürülmesi gerekir.
Açıkta Kurutma: Bu yöntemde Bilecik Şerbetçiotu, açık bir alanda kurutulur. Şerbetçiotu kozalakları 3 – 5
cm kalınlığında serilir ve her gün birkaç defa çevrilir. Bir hafta sonra yığın 10 cm’ye yükseltilerek kurutma işlemi
devam eder. Kurutma işlemi el ile kontrol edilir. Kozalaklar avuç içinde sıkılıp bırakıldığında birbirinden kolayca
ayrılıyorsa kurumuş olduğu anlaşılır. Kurutulan bu kozalaklar çuvallanarak uygun bir ortamda muhafaza edilir.
Fırında Kurutma: Bu yöntemde kozalaklar sıcaklığı 65 °C sıcaklığı geçmeyen tünel tipi bantlı veya eski tip
kule tipi kurutucularda yapılır. Kurutmada 3,5 – 4 kg yaş kozalaktan 1 kg kuru kozalak elde edilir. Kurutulan
kozalaklar preslenerek 75 – 80 kg’lık nem geçirmeyen çuvallara konulur. Bilecik Şerbetçiotu bu aşamada balya
olarak adlandırılır.
Kurutulmuş şerbetçiotunun toz haline getirilmesinden sonra hacim azalması, kolay stoklama, kolay sevkiyat
gibi amaçlarla preslenerek granül haline getirilen şekline pelet denir. Balyalar pelet üretimi yapılana kadar 14 – 15
°C sıcaklıklarda depolanır. Depolanan balyalar, üretim yapılacağı zaman dağıtılır, karıştırılır ve öğütme ünitesinde
toz haline getirilerek sıkıştırılır. Pelet haline getirilmiş şerbetçiotu vakumlama işlemi uygulanarak paketlenir ve
ambalajlanır. Daha sonra işlenmek üzere sevk edilir. Bilecik Şerbetçiotu balya veya pelet şeklinde piyasaya sunulur.
Coğrafi Sınır İçerisinde Gerçekleşmesi Gereken Üretim, İşleme ve Diğer İşlemler:
Bilecik ilinin uygun toprak yapısı; uzun yıllardır yapılan şerbetçiotu yetiştiriciliği ile oluşan bilgi ve tecrübe;
işleme teknolojilerinde edinilen tecrübe; iklimin mikroklima ile geçit iklimi özelliği göstermesi gibi sebeplerle
Bilecik Şerbetçiotu ile yöre arasında ün bağı oluşmuştur. Bu nedenlerle Bilecik Şerbetçiotunun tüm üretim
aşamaları, belirtilen coğrafi sınırda gerçekleşmelidir.
Denetleme:
Bilecik Şerbetçiotunun denetimi, Bilecik Ticaret ve Sanayi Odası koordinatörlüğünde, Bilecik İl Tarım ve
Orman Müdürlüğü, Bilecik Ziraat Odası ve Bilecik Ticaret ve Sanayi Odasından 1’er kişinin katılımıyla 3 kişinin
katılımıyla oluşturulan denetim mercii tarafından yapılır. Denetim mercii; üretimin tüm aşamalarının coğrafi sınırda
gerçekleşmesi, üretim metoduna uygunluk ve mahreç işareti ambleminin kullanımı hususlarında denetim yapar.
Denetimler, hasat döneminde yılda 1 defa düzenli olarak ve ihtiyaç duyulduğunda ya da şikâyet halinde her zaman
yapılır.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren,
hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.