Kahta Narı

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Adıyaman il sınırları içerisinde yüzlerce yıldır nar tarımının yapıldığı bilinir. Adıyaman ili, ilçelerinin
tamamında nar yetiştiriciliği yapılır. Kahta Narı; özellikle bölgede Kahta ilçemizin adıyla ünlenmiş ve bilinir hale
gelmiştir. Kahta Narı; yetiştirildiği coğrafi alanın; coğrafi konumu ve mikroklima iklim özellikleri nedeniyle yörede
renk, tat ve aroması ile rağbet gören ve bilinen bir tarım ürünüdür. Ilıman iklim bitkisi olan bu ürün kışları ılık ve
yağışlı, yazları uzun, sıcak ve kurak geçen yerlerde iyi gelişim gösterir. Yaklaşık 5 m’ye kadar boylanabilen ağaççık
veya çalı formunda yetişir. Kahta Narı; Latince tür adı Punica granatum L. olan Katırbaşı nar çeşidi kullanılarak
üretilir.
Kahta Narı; taneler, kabuk, nar ara zarı (mezokarp) ve nar çekirdeği olmak üzere başlıca 4 ana kısımdan
meydana gelir. Kahta Narının; meyve ağırlığı 350-700 g aralığında, tane ağırlığı 0,3-0,5 g aralığında, iç randımanı
en az %70, kabuk kalınlığı ise 2,3-4,1 mm arasında değişir. Ürünün kimyasal özellikleri incelendiğinde; iklim,
yetiştirme koşulları ve depolama süresine göre değişmekle birlikte; suda çözünür kuru madde (briks) değeri en az
%13, titre edilebilir asitlik (sitrik asit cinsinden) en az % 1,4, toplam fenolik madde miktarı en az 56 mg GAE/100
ml, antioksidan aktivitesi 6,5-21 mmol TE/ml değerleri aralığındadır.
Kahta Narının; meyve kabuğu rengi, sarı renkle karışık olarak genellikle %30-40 kadarı açık kırmızı renkte,
tanesi koyu pembe-açık kırmızı renkte, meyve suyu randımanı yüksek, iri taneli olması nedeniyle tanelenmesi kolay,
karakteristik mayhoş, tatlı veya ekşi tada sahip ve çekirdek sertliği orta seviyededir. Yetiştirme ve iklim koşullarına
bağlı olarak meyvede çatlama oranı düşüktür.
Nar yetiştiriciliğine uygun mikroklimatik özellikler taşıyan bölge iklimi ve uzun yıllardan beri genel itibariyle
kapama bahçeler şeklinde yetiştirilen Kahta Narının; bölgenin iklim koşullarına iyi adapte olması nedeniyle ürün
verimliliği ve kalitesi yüksektir. Bu özelikleri ile Kahta Narı uygun muhafaza koşullarında 4 aya kadar depolanabilir.
Üretim Metodu:
Kahta Narı Yetiştiriciliği ve Üretim Aşamaları
Toprak ve İklim İstekleri: Nar meyvesi, çakıllı topraklardan ağır killi topraklara kadar çeşitli koşullarda
yetişebilen bir meyvedir. Yetiştiricilikte en uygun topraklar, derin, geçirgen, alkali, kumlu killi, organik maddelerce
zengin, orta derecede tuzlu topraklardır. Bitkinin iyi bir gelişme gösterebilmesi için geçirgen, nemli ve serin bir
toprak yapısı tercih edilir.
Kışları ılık ve yağışlı, yazları sıcak ve kurak geçen ekolojilerde, bitki iyi bir gelişme gösterir. Bitkide –
10˚C’nin altında taze sürgünler, -18˚C’nin altında ise ana gövde soğuktan zarar görür. Nar yetiştiriciliğinde, yıllık
ortalama 500 mm’ lik yağış yeterli olmakla beraber; bu yağışların ilkbaharda düşmesi istenir. Yaz aylarında düşen
yağışlar, meyve kalitesini bozmakta, olgunluğa ve hasada yakın yağan yağmurlar meyve kabuğunu çatlatmasına,
aşırı rüzgâr ise meyve kalitesinin düşmesine neden olabilmektedir. Nar bitkisi çiçeklenmesi için yüksek sıcaklık
toplamına gereksinim duyar. Meyve oluşum döneminde kuru hava koşulları kaliteli meyve alınmasına katkı sağlar.
Bu yönüyle yetiştiriciliğinin yapıldığı belirtilen coğrafi sınır, nar yetiştiriciliğine uygun mikroklima özellikleri taşır.
Bahçe Tesisi: İyi bir güneşlenme süresi ve hava sirkülasyonu için kuzey-güney doğrultusunda bahçe tesisi
yapılması tercih edilir. Dikimlerden önce toprak derince sürülmelidir. Dikim sıklıkları sıra üzeri sıra aralığının 1,5-
2 m x 2,5-3 m olması istenir. Bu mesafelerde 40 x 60 cm derinliğinde ve genişliğinde çukurlar açılır. Sonbahardan
itibaren yaprağını döken fidanlara dikildikten sonra mutlaka can suyu verilmelidir. Ayrıca bazı nar üreticileri
tarafından bağ-bostanları etrafına nar dikimi yaparak, çit şeklinde bir üretim yapılır.
Budama: Fidanların ilk dikimiyle birlikte terbiye budamasına başlanır. Dikimle beraber fidanlar 50- 60 cm
yükseklikten kesilmeli, bunun altında kalan sürgünler ve uzun kökler kısaltılarak temizlenmelidir. İlk 2-3 yıl şekil
budaması yapılmalıdır. Bu amaçla ikinci yıl güçlü olan ve toprak hizasındaki 3- 4 ana gövde seçilir ve diğer dallar
kesilir. Her yıl yapılacak budamalarda, gövdeye su yürümeden (bölgede ocak- şubat aylarında) budama işlemi
tamamlanmalıdır. Ana gövde olarak seçilen gövdelerden çıkan birincil ve ikincil dallarda ikinci veya üçüncü
yıllarında tepe alma işlemi yapılmalıdır. Ana gövde olarak seçilen dallar hariç, alttan çıkan yeni sürgünler her yıl
temizlenmelidir. Mevcut nar ağaçları 10- 12 yaşına geldiğinde yan taraftan çıkan gövdeler bırakılarak yaşlı dalları
kesilmekte ve gençleştirme budaması yapılmakta, bahçe tesisinin devamlılığı bu şekilde sağlanır.
Nar ağaçları; çok gövdeli çalı şeklinde büyümekte olup budama yapılmadığında meyveye yatma gecikmekte,
verim azalmakta ve meyve kalitesi düşebilmektedir. Bu nedenlerle ağaca genellikle 3-4 gövdeli bir şekil verilir.
Verim çağında obur dallar dipten alınır. Ayrıca ağaçların tepeleri alınarak taç şeklinde budama yapılır. Ağaçların iyi
ışık alabilmesi için gerektiğinde taç içinde seyreltme yapılabilir.
Kahta Narı ile tesis edilecek bahçelerde, erken ilkbaharda sağlıklı ağaçlardan seçilen 1- 2 yaşındaki (yaklaşık
1,5- 2 cm çapındaki çelik denilen dallar) dallar 15-20 cm uzunluğunda kesilerek, yarıya kadar yumuşak toprağa
batırılır ve düzenli sulama işlemi yapılır. Bir sonraki ilkbaharda burada köklenen ve kışı geçiren dallar fidan olarak
kullanılır. Bu fidan üretim metodunda genetik açılım olmayacağı için çeşit özellikleri korunmuş olur. Kurulacak
bahçe büyüklüğüne göre ve meydana gelebilecek olumsuzluklara karşı, ihtiyaç duyulan fidan sayısının ortalama 1,5
katı kadar çelik (dal) alma işlemi yapılır.
Gübreleme: İlk bahçe tesisi ve sonrasındaki yıllarda toprak ıslahı için hayvan (çiftlik) gübresi verilir.
Kimyasal gübre uygulaması yapılmadan öncelikle mutlaka toprak ve bitki analizleri yaptırılarak, mevcut durum
ortaya konmalıdır. Fosfor ve potasyum içeren gübreler iyi ve kaliteli bir meyve oluşumu için gereklidir. Bu nedenle
de hasattan sonra kışa girerken verilmesi tavsiye edilir. Azotlu gübreler ise yaklaşık 2/3’ü ilkbaharın ilk aylarında,
kalan 1/3’ü haziran ayı sonuna doğru uygulanması tercih edilir. Azotlu gübre uygulamalarından sonra mutlaka
sulama yapılmalıdır. Genellikle uygulamada ilk dikilen fidanlar sadece hayvan gübresi ile gübrelenmekte, daha
sonraki 4-5 yılda bir ağaç başına ortalama 15 kg gelecek şekilde hayvan gübresi verilmekte ve böylelikle kimyasal
gübre kullanımının en aza indirgenmesi amaçlanır.
Genel olarak nar ağaçlarının gübrelenmesinde iyi yanmış çiftlik gübresi kullanılır. Gübreleme 2-3 yılda bir
sonbahar-kış aylarında kök bölgesinde yapılır ve çapa ile toprağa karıştırılır. Ayrıca duruma göre ilkbahar ve yaz
aylarında olmak üzere iki defa azotlu gübreler, kış aylarında da fosfor içeren gübreler kullanılabilir.
Sulama: Dikimlerden itibaren özellikle iyi bir kök gelişimi için düzenli bir sulama yapılması istenir.
İlkbahardan itibaren yağış durumuna bağlı olarak azar azar ve 10- 2 gün aralıklarla sulama yapılması tavsiye edilir.
Şubat ve mart aylarında odun gözlerin sürmeye başlamasıyla yağış durumuna göre sulama işlemine başlanır. Çiçek
tomurcuklarının ve meyve tutum başlangıcında mutlaka sulama yapılmalıdır. Meyve çatlamasını önlemek ve kaliteli
meyve elde etmek için düzenli sulama şarttır. Meyve hasadından 12-15 gün kadar önce sulama kesilmelidir. Mevcut
bahçelerin çoğunluğu salma sulama ile yapılır. Sulamalar nar ağaçlarının dibinden açılan kanallar vasıtasıyla 4-5
günde bir düzenli bir şekilde yapılır. Bitkinin gelişebileceği serin bir ortam hazırlanır. Bu sayede meyvelerde
çatlamanın sınırlı kalması amaçlanır. Her yıl bu kanallar ilkbahar aylarında yenilenir.
Meyve kalitesi açısından sulamanın düzenli yapılması önemlidir. Özellikle odun gözlerinin sürmesi, çiçek
tomurcuklarının görünmeye başlaması ve meyve gelişimi döneminde sulama daha dikkatli yapılmalı ve bol miktarda
sulanmalıdır. Meyve olgunlaştığında, hasat zamanı yaklaştığında sulama durdurulur. Sulamanın durdurulması
meyvenin çatlamaması ve kalite açısından önem arz eder.
Zirai Mücadele: Hastalık ve zararlılarla etkin mücadele kalite ve verimde önemli bir unsurdur. Mevzuata
uygun bitki koruma ürünleri ile zirai mücadele yapılır. Sıra aralarında çıkan yabancı otlar, mekanik olarak traktörle
çapalanır. Ağaç diplerindeki ve traktörün giremediği sıra üzerindeki yabancı otlar el çapası ile çapalanarak
bahçelerden uzaklaştırılır.
Hasat: Üründe çiçeklenme seyri uzun olabileceği için meyve olgunluğunda da farklılıklar meydana gelebilir.
Meyveye özgü renk ve iriliğin alındığı, kaliks segmentlerinin (meyvenin taç görünümündeki uçları) dışarıya doğru
açıldığı; meyve üzerindeki erkek organ iplikçiklerinin kuruduğu dönemden başlayarak hasat edilir. Genel olarak
ağustos-kasım ayları arasında hasat yapılır. Üreticiler meyvelerin yaklaşık % 80’ni olgunlaştığında hasat işlemine
başlamakta, ağaçtaki tüm meyveler toplanmakta, olgunlaşmayan, küçük olan, ileri derecede çatlayan meyveler,
zedelenmiş meyveler vb. hasatta veya hasattan sonra ayrılır.
Depolama ve Muhafaza Koşulları: Büyük ölçekli ve uzun süre depolamada, istenilen ürün kalitesi ve ürün
kaybının en aza indirgenmesi amacıyla ortam neminin % 85-90 ve sıcaklığının 5-10 ˚C aralığında tutulduğu, modern
soğuk hava depoları tercih edilir. Bu depolarda hastalık-zararlı riski göz önünde tutularak ilaçlama yapılır.
Üreticiler tarafından küçük ölçekli ve geleneksel olarak muhafazada; temiz, kuru, serin ve güneş görmeyen
zemini uygun ortamlarda; zarar görmemiş ve tasnif edilmiş meyveler sergi halinde depolanır. Hasattan sonra 4 aya
kadar ürünler bu şekilde muhafaza edilir.
Denetleme:
Denetimler; Kahta Kaymakamlığı ve Kahta İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü koordinatörlüğünde; Kahta İlçe
Tarım ve Orman Müdürlüğü, Adıyaman İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Kahta Ziraat Odası ve Kahta Belediyesinin
katılımıyla en az 3 kişiden oluşan denetim mercii tarafından gerçekleştirilir.
Denetim yılda en az bir kere yapılır. Şikâyet üzerine veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapılabilir.
Yapılan denetimler; 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca raporlanarak her yıl düzenli olarak Kahta
Kaymakamlığı tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.
Denetim mercii, Kahta Narı coğrafi işareti kullanım biçiminin uygunluğunu, ürünün hasadı, depolama ve
muhafaza koşulları ile “Üretim Metodu” bölümünde belirtilen hususlara uygun üretim yapılıp yapılmadığını kontrol
eder. Denetim esnasında tespit edilen uygunsuzluklar ile alınması gerekli tedbirler denetlenen ilgili kişi, kurum veya
kuruluşa bildirilir.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya bunlarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetimin gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren,
hakların korunmasında hukuki süreçleri yürütür.