Şebinkarahisar Karadutu

Açıklama

Ürünün Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri:
Şebinkarahisar Karadutu, Giresun ili Şebinkarahisar ilçesi ile özdeşleşmiş Latince tür ismi Morus nigra L.
olan üzümsü bir meyvedir. Şebinkarahisar Karadutu genellikle vejetatif yöntemler ile çoğaltılan ağaç popülasyonları
şeklinde, genel özellikleri bakımından birbirine benzer birçok genotipten oluşur.
Şebinkarahisar ilçesinin; coğrafi konumu, karasal iklim özellikleri ve bölgenin ideal güneşlenme süresi
karadut yetiştiriciliği açısından avantaj oluşturur. Şebinkarahisar ilçesi için yıllık ve aylık soğuklanma süreleri göz
önünde bulundurulduğunda mayıs ayı itibariyle sıcaklıklar genellikle 0˚C’nin altına düşmez. Bu durum
Şebinkarahisar Karadutunun yetiştiriciliğinde ilkbahar geç donlarından etkilenmemesini yardımcı olur.
Şebinkarahisar Karadutunun yetiştirildiği coğrafi sınırda karasal iklim özelliği görülmekte olup, gece ve
gündüz sıcaklıkları arasında büyük farklılıklar oluşabilmekte olup yıl içerisinde güneşli gün sayısı da fazladır. Bu
durum meyvenin suda çözünebilir kuru madde miktarının (SÇKM) artmasını sağlar. Şebinkarahisar Karadutunun
belirtilen coğrafi sınır ile bilinirliliği ve ünü bulunur.
Şebinkarahisar Karadutunda tam çiçeklenme tarihi takriben mayıs ayının ikinci haftası, meyve renginin
dönmesi mayıs ayının son haftası, hasat zamanı takriben haziran-temmuz ayları şeklindedir. Ağacın tam yaprak
dökümü takriben kasım ayının ikinci ve üçüncü haftasında gerçekleşir.
Şebinkarahisar Karadutu çiçek yapısı yönüyle kusurlu çiçek olup, erkek ve dişi çiçekler aynı bitki üzerinde
yani monoik şeklindedir. Şebinkarahisar Karadutu meyveleri genel itibariyle küçük yapılı ve çekirdeksiz olup
partenokarpik (döllenme gerçekleşmeksizin) olarak meyve tutumu gerçekleşir.
Morfolojik özellik olarak Şebinkarahisar Karadutu ağaçları 3-15 m arasında boya sahip, geniş, yuvarlak
tepeli, toplu bir taç yapısına sahiptir. Taç genişliği yukardan aşağıya doğru artar. Gövdesi kısa, silindir şeklinde
düzgün, dik, kalın ve kuvvetlidir. Dalları sık ve kısadır. Dal sistemi orta kuvvettedir. Ana dallar, bir senelik dallar
ve iki senelik dalların çıkış açıları dar, orta sıklıkta ve kuvvetli bir gelişme gösterir. Dal rengi ana dallarda sarıya
yakın kahverengi renkte olmakla birlikte, iki senelik ve bir senelik dallarda ise gri kahverengi renktedir.
Şebinkarahisar Karadutunda karışık göz yapısı görülür ve bu gözler büyük ve uçları sivridir. Ağaçta kalın, pürüzlü
ve mat bir görünüşe sahip olan yaprakların kenarları küçük, sık ve girintileri derin yaprak dişleri ile çevrili olmakla
birlikte tam ve loblu bir yapı görülür. Çiçek salkımları bir yıllık dalların yaprak koltuklarında teşekkül eder.
Yetiştirme koşulları, meyvenin olgunluk durumu ve iklim koşullarına değişmekle birlikte; Şebinkarahisar
Karadutuna ait bazı fiziksel ve kimyasal özellikler; meyve eni en az 13 mm, meyve boyu en az 22 mm, meyve sapı
uzunluğu en az 7 mm, meyve sapı kalınlığı en az 1 mm ve meyve ağırlığı en az 2 g, meyve suyunda suda çözünebilir
kuru madde miktarı (briks değeri) en az % 20, meyve suyunda titre edilebilir asitlik (malik asit cinsinden) değeri en
az % 1,3 ve pH değeri en az 5 şeklindedir.
Şebinkarahisar Karadutu meyveleri olgunluk durumuna göre koyu mor-pembe, siyah renk ve tonlarındadır
(Şekil-1).
Şekil-1. Şebinkarahisar Karadutu Örnek Ürün Görseli
Üretim Metodu:
Şebinkarahisar Karadutu Yetiştiriciliği ve Üretim Aşamaları
Şebinkarahisar Karadutu belirtilen coğrafi sınırda yetiştiriciliği kapama meyve bahçesi tesisinden ziyade,
genellikle bahçe aralarında ve bahçe sınırlarında bir kaç ağaç dikimi şeklindedir. Şebinkarahisar Karadutu
yetiştiriciliği, kapama dut bahçe tesisi esas alınarak aşağıda başlıklar halinde sıralanmıştır:
Çoğaltma Yöntemi: Bahçe tesisinde anaç olarak çekirdekli beyaz dutlardan (Morus alba L.) elde edilen dut
çöğürleri kullanılabilir. Dut çöğürlerinin kullanılması durumunda Şebinkarahisar Karadutundan alınacak aşı
kalemleri kullanılarak vejetatif yöntemle çoğaltılmış aşılı fidanlar elde edilir. Aşı ile çoğaltmada ilkbaharda kalem
aşıları, sonbaharda ise durgun göz aşısı yöntemleri uygulanabilir. Şebinkarahisar Karadutunun çoğaltılmasında
vejetatif çoğaltma metotlarından çelikle, daldırma ile ve doku kültürü ile de fidan üretimi yapılabilir. Şebinkarahisar
Karadutuna ait bahçe tesisinde belirtilen bu metotlardan biriyle vejetatif olarak çoğaltılmış sağlıklı fidanların
kullanılması tavsiye edilir.
Bahçe Tesisi: Şebinkarahisar Karadutu ağaçları kuvvetli gelişme gösterdiklerinden kapama bahçe tesisinde
8×8 m, 9×9 m ve 10×10 m dikim mesafeleri kullanılması uygun olur. Fidan dikimi sonbaharda yaprak dökümünden
itibaren, ilkbaharda ağaçlara su yürümesine kadar geçen devrede yapılır. Dikim öncesinde fidanlarda dikim
budaması yapılır ve fidanlar aşı parselinden söküldükleri derinlikte dikilir. Dikimden sonra mutlaka fidanlara can
suyu verilir.
Sulama: Şebinkarahisar Karadutu kuvvetli gelişen ve kökleri derine giden bir bitkidir. Bu nedenle nispeten
kuraklığa dayanıklıdır. Bununla birlikte kurak mevsimlerde gerçekleştirilecek sulamalar meyvelerin miktar ve
kalitesini artırır ve tam olgunlaşmadan dökülmesini önler. Şebinkarahisar Karadutunda uygulanacak sulama rejimi
yetiştiriciliğin yapılacağı çevre ve toprak şartlarına, iklim ve yağış durumuna bağlı olarak değişir. Sulamada modern
sulama tekniklerinden damla ve mini yağmurlama metotlarının kullanılması daha uygundur. Salma sulama yöntemi
ile sulama yapılması durumunda ağaçların kök boğazına su temas etmeyecek şekilde sulama yapılması tavsiye edilir.
Toprak İşleme: Toprağın havalandırılması, yağışlardan ve sulama suyundan faydalanılması ve yabancı ot
mücadelesi için ilkbahar ve sonbahar aylarında toprak işleme yapılabilir. Toprak işleme kök sistemine zarar
vermeyecek derinlikte yapılır. Bunun için fazla meyilli olmayan, traktörün girebileceği arazilerde diskli tırmıklar
kullanılması tavsiye edilir.
Gübreleme: Gübreleme ağaçların sağlıklı gelişmesi, kaliteli ve bol ürün alınması için gerekli kültürel
uygulamalardan biridir. Gübrelemede kullanılacak gübre cinsi, miktarı ve uygulama zamanının belirlenmesinde en
doğru yöntem, gübrelemenin toprak ve yaprak analizine göre yapılmasıdır.
Budama: Şebinkarahisar Karadutunun fidanlarına dikimden itibaren ilk yıllarda şekil budaması
gerçekleştirilir. Budamada goble ve merkezi lider terbiye şekilleri uygulanabilir. Verim çağına gelmiş ağaçlarda ise
iç içe geçmiş ve kurumuş olan dallar budanarak ağacın maksimum şekilde ışık alması sağlanır. Dut ağacının
budanmasında uygun dal bölümlerinin seçilmesine özen gösterilir. Budamalar ağaç dinlenme devresinde iken
yapılmalı ve kesim yerleri aşı macunu ile kapatılmalıdır.
Zirai Mücadele: Hastalık ve zararlılarla mücadele dut ağaçlarının uzun süreli verim ve kaliteli meyve vermesi
için gerekli uygulamalardan birisidir. Şebinkarahisar Karadutunda ağır ve ıslak topraklarda kök boğazı hastalıklarına
rastlanabilir. Zirai mücadele gerektiren çeşitli zararlılar bulunabilir. Zirai mücadele çalışmaları, mevzuata uygun
bitki koruma ürünleri kullanılarak ve ilgili teknik talimatlara uygun olarak yapılır.
Hasat: Şebinkarahisar Karadutu takriben haziran-temmuz aylarında 2 ay süreyle meyve verir ve hasat edilir.
Hasat işlemi olgunlaşan meyvelerin elle toplanması şeklinde verime bağlı olarak defalarca yapılır.
Muhafaza: Meyveler taze tüketim için çok büyük olmayan gıda ile temasa uygun kaplar / ambalajlar içerisine
konularak taşınır ve muhafaza edilir. Raf ömrü kısa bir meyve olmasından dolayı kısa sürede tüketilmesi, herhangi
bir depolama faaliyeti yapılmadan hemen tüketiciye sunulması tavsiye edilir. Ürünün muhafazasında serin
ortamlarda bekletilmesi önerilir.
Denetleme:
Denetimler; Şebinkarahisar Ziraat Odası koordinatörlüğünde; Şebinkarahisar Ziraat Odası, Şebinkarahisar
İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ile Giresun İl Tarım ve Orman Müdürlüğünün katılımıyla en az 3 kişiden oluşan
denetim mercii tarafından gerçekleştirilir.
Denetim, yılda en az bir kez yapılır. Şikâyet üzerine veya gerekli görülen hallerde ayrıca denetim yapılabilir.
Yapılan denetimler, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca raporlanarak her yıl düzenli olarak Şebinkarahisar
Ziraat Odası tarafından Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur.
Denetim mercii, Şebinkarahisar Karadutu coğrafi işareti kullanım biçiminin uygunluğunu, ürünün hasadı,
muhafazası ve ‘’Üretim Metodu’’ bölümünde belirtilen hususlara uygun üretim yapılıp yapılmadığını kontrol eder.
Denetim sırasında tespit edilen uygunsuzluklar ile alınması gerekli tedbirler denetlenen ilgili kişi, kurum ve
kuruluşlara bildirilir.
Denetim mercii, kamu kuruluşlarından veya özel kuruluşlardan veya buralarda görevli uzman gerçek veya
tüzel kişilerden denetim gerçekleştirilmesi sırasında faydalanabilir veya hizmet satın alabilir. Tescil ettiren, hakların
korunmasında hukuki süreçleri yürütür.